23 september 2014

"Mijn spelen is leren en mijn leren is spelen..."

Vandaag is mijn lieve vriendin Gerdine te gast op mijn blog. Ik leer altijd ontzettend veel van Gerdine, zeker als het om onderwijs of opvoeden gaat en daarom ben ik erg blij dat ze tijd wilde vrijmaken om het verhaal wat ze aan mij heeft verteld over spelen en leren ook met jullie te delen. ((Later deze week volgt een blog over hoe ik zelf in huis praktisch aan de slag ben gegaan met deze informatie en wat voorbeelden van open en gesloten speelgoed.))

Mij is gevraagd om een gastblog te schrijven over spelen. Ik ben Gerdine, moeder van twee wereldkanjers van 9 en 4 en we spelen de hele dag...  We geven onze kinderen thuis les en spelen is de basis van ons hele leren. Want wat is spelen anders dan het eindeloos opdoen van ervaringen, daardoor de wereld te verkennen en een stevige basis te leggen voor de verdere ontwikkeling?
We hebben veel gereisd, en vooral tijdens reizen in Derde Wereldlanden viel het ons op hoe creatief de kinderen konden spelen. Ze speelden uren met een knoop aan een touwtje, een leeg blikje of iets anders kleins. Het stimuleerde mij in ieder geval om eens goed na te denken over de rol van speelgoed in ons gezin. Blijkbaar hoeft speelgoed niet uit de speelgoedwinkel te komen...

Waarom is spelen nou zou belangrijk:

We hebben in het 'informatietijdperk' bijna niet meer door hoe ongelofelijk belangrijk ervaringen zijn. Alles is te vinden als filmpje op youtube en zelfs vanaf babytijd worden kinderen achter een scherm gezet om dingen te 'leren'. Maar hoe weet een klein kind nu wat een geitje is en hoe een geitje voelt als het dat nog nooit in het echt heeft gezien en heeft kunnen voelen? Zintuiglijke ervaringen en vergelijkingen (hé dat is ook rond, net als de bal, zou het dan ook niet stil blijven liggen) doet een kind het meest op door zijn eigen vrije spel. En die ervaringen helpen hem om de wereld om zich heen goed te kunnen ordenen.

Er zijn heel wat onderzoeken en boeken vol geschreven over speelgoed, en aan mij de grote uitdaging om er wat zinnigs over te schrijven in een blogpost... Omdat ik niet alles kan noemen wil ik kort een aantal punten wat betreft spelen opnoemen, die voor ons belangrijk zijn;

Allereerst, kinderen zijn een deel van ons gezin en ons huis is ook hun huis. We wonen er met elkaar en dus is er bewust in onze woonkamer (misschien wel teveel) ruimte vrijgemaakt voor de speelmaterialen van onze kinderen. Een van de dingen die ik daarvoor zou adviseren is: ga eens in je woonkamer zitten op zo'n leuk klein kinderstoeltje en kijk eens rond. Wat ziet en ervaart een kind? Waar zijn de spullen van hem/haar? Waar zijn de hoekjes die uitnodigen om lekker te gaan ontdekken? Waar zijn de plekken die uitnodigen om eens ontspannen een boekje te gaan lezen? Wat is de plek die geschikt is voor knutselen en kan en mag een kind daar alles gewoon voor pakken?

Het tweede punt: (open) speelgoed koop je liever niet in de speelgoedwinkel. Ok, er zijn uitzonderingen, vooral als je goed zoekt en bewust en kritisch kijkt, maar over het algemeen verkopen ze in een speelgoedwinkel nou net niet het (open) speelgoed wat kinderen uitdaagt om uren mee te spelen. En waarom niet? Dat heeft te maken met het feit dat het meeste speelgoed wat ze daar verkopen al een voorgeschreven manier heeft om mee te spelen, vergelijk maar eens het volgende speelgoed:


Weet je wat zo grappig is: veel volwassenen hebben mij de laatste tijd gevraagd wat kinderen met die regenboog kunnen... Terwijl alle kinderen die op visite kwamen van oud tot jong vaak uren ermee hebben gespeeld, elk kind weer op zijn eigen manier. En geen van de kinderen heeft me ooit gevraagd wat ze met die regenboog moesten doen. Om je te helpen naar speelgoed te kijken kun je gebruik maken van de woorden 'open en gesloten speelgoed'. Vooral open speelgoed (waarbij van te voren niet vast staat op welke manier er mee gespeeld moet worden) is van groot belang voor de ontwikkeling. Ga op zoek naar lappen, spiegels, pittenzakken, houten blokken enz. Vooral veel variatie in structuren en texturen. Een potje met doorzichtige 'diamanten' die voor de sier verkocht worden is hier net zo zeer speelgoed, zeker als je het gebruikt in combinatie met een lichtbak.

Lichtbak, foto van google
Zorg voor toegankelijkheid van het speelgoed: leer kinderen al van jongs af aan hoe speelgoed opgeruimd moet worden. Daardoor kunnen ze ook zelf hun speelgoed pakken zonder dat je in paniek raakt over het opruimen. En de tweede reden is dat ze vanwege deze toegankelijkheid ook speelgoed met elkaar kunnen combineren. Zo wordt er hier de ene keer een grote boerderij van kapla gebouwd met hekken en stallen en dat gecombineerd met tractors en pittenzakken en wat boerderijdieren, terwijl er de volgende keer een hele racebaan wordt neergelegd van kapla in combinatie met de autodoos. Als alles zodanig is opgeruimd dat een kind er zelf niet bij kan zal hij nooit deze verschillende soorten speelgoed kunnen combineren.

En als laatste, denk ook na over een goede ondergrond. Het helpt de speelzone af te bakenen en geeft een nieuwe input aan een spel. Zo heb ik bijvoorbeeld een dikke groene vilten lap gekocht. Maar voor het speelgoed wat langer mag blijven staan heb ik een salontafel op wielen. Zo'n ondergrond op zich daagt al weer uit tot nieuwe spelideeën.

Wie wil begrijpen moet veel spelen. 
Gottfried Benn

14 opmerkingen:

  1. Mooie blog! Gerdine, veel van jouw punten lijken voort te komen uit de Montessori gedachte. Dit vind ik ook een grote inspiratiebron. Heb je zelf ook een blog? Ik ben vooral op zoek hoe jij het montessori-idee combineert met een christelijke opvoeding. Iets waar ik zelf op dit moment naar op zoek ben.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt!
      Het klopt dat Maria Montesori ook heel veel belang hecht aan spelen in
      de ontwikkeling van kinderen. Maar gelukkig zijn er meer die hier ook
      oog voor hebben of de nadruk op leggen.
      Onze basis is een christelijke opvoeding voor onze kinderen, gericht
      op discipelschap. Verder laat ik me heel breed inspireren. Dat kan een
      blog zijn met leuke Maria Montessori activiteiten. Als die passen bij
      mijn overtuiging en de fase en behoeften van mijn kinderen dan gebruik
      ik dat, zo niet, dan laat ik het liggen. Dingen die ik dus met mijn
      oudste doe zijn niet automatisch de dingen die ik met onze jongste
      doe. Elk kind is verschillend en heeft verschillende behoeften. En ik
      denk dat juist dat de basis is van mijn 'christelijke opvoeding': God
      heeft onze kinderen geschapen en talenten gegeven die passen bij het
      plan wat hij met hun leven heeft. Daar proberen we de opvoeding en ons
      onderwijs op aan te passen. Groetjes Gerdine

      Verwijderen
  2. Wat leuk om zo te lezen. Ik ben zelf niet zo'n voorstander van een hoop plastic prut wat kapot gaat wanneer je er een keer mee wil spelen, maar duurzaam speelgoed waar je een hoop mee kan: zand, blokken, kleurtjes... zelf creaties maken... daar leer je ook van. En super speelgoed om samen mee te spelen.
    Wat leuk dat je zelf de kinderen lesgeeft. Lijkt mij heel bijzonder, maar helaas komen wij denk ik niet in aanmerking hiervoor.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hoi Marianne,
      Wat betreft thuisonderwijs is het voor heel Nederland erg spannend wat
      er maandag (29-09-2014) gaat gebeuren in de Tweede Kamer, dan
      vergaderen ze namelijk over een wetsvoorstel die thuisonderwijs
      helemaal zou moeten verbieden. We bidden dus dat er genoeg weerstand
      komt vanuit de oppositie om niet met dit plan in te stemmen, maar
      thuisonderwijs (of beter gezegd: vrijstelling van schoolplicht) in de
      wet te verankeren. Als je meer wilt weten of dit ook past in jullie
      eigen gezin dan mag je altijd een mailtje sturen. Ik weet zeker dat
      Marjolein dit door zal sturen!
      Groetjes Gerdine

      Verwijderen
  3. En hoe leer jij je kind zo vroeg (welke leeftijd is vroeg) hun speelgoed op te ruimen? Het schiet hier vaak bij in, wat dus de rommel steeds op doet stapelen en wij hierdoor steeds dingen kwijt zijn of spellen incompleet zijn waardoor het dan niet meer interessant is om mee te spelen. Het liefst spelen de kinderen zonder op te hoeven ruimen. Ligt het dan aan mijn consequent zijn of ligt het aan de opstelling van de speelgoed bakken/kasten. Ja ik weet dat je niet bij mij thuis kan kijken:-) maar het is allemaal netjes gesorteerd in bakken enz. Groetjes

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Opruimen hoort er hier gewoon bij. In het begin hebben we het samen
      gedaan. Vanaf n jaar kunnen kinderen al dingen in een bak stoppen. Ik
      gaf het dan aan hen en zei: Gooi het maar in de bak... Dit bouw je als
      de kinderen ouder worden steeds meer uit. Bijvoorbeeld " Als jij nu
      even de auto's in de bak doet dan doe ik de rest." Inmiddels hoef ik
      alleen maar te zeggen dat de losse onderdele van de vloer moeten en
      kan ik zelf andere dingen in de kamer gaan opruimen/ordenen. Pas was
      het erg grappig: Mijn dochter heeft een speelhuis en ze zei: Ga jij
      jouw keuken maar opruimen, ik doe die van mij wel. (Ze is vier jaar)

      Er zijn heel veel tips te geven over het leren opruimen. Het
      belangrijkste is, om het gezellig te houden en speels. We mogen alles
      opruimen behalve de blauwe blokken, we doen alsof we een stofzuiger
      zijn en zuigen al het speelgoed op enz.
      Het belangrijkste is dat het een standaard ritueel wordt. Bij mij is
      er rond de lunch een moment van opruimen van losse onderdeeltjes.
      Grote bouwwerken mogen blijven staan, maar alle losse dingen gaan weer
      in de juiste doos Bij het avondeten wordt er wat grondiger opgeruimd.
      Het blijft wel eens meerdere dagen staan zodat ze er steeds verder aan
      kunnen bouwen, maar ook dan geldt dat de losse onderdelen weer op de
      juiste plek worden opgeruimd.
      Spelletjes die ze tussendoor doen met onderdeeltjes die ik niet kwijt
      wil raken ruim ik gelijk na het doen van het spelletje zelf even snel
      op. Meestal doen ze spelletjes op tafel en lopen daarna weg om op de
      grond/in de hoeken verder te spelen. Dus dat is voor mij zonder al te
      veel nadenken snel gebeurd.
      Verder hebben we n regel: Binnenspeelgoed blijft binnen en
      buitenspeelgoed blijft buiten. Ze hebben van beide soorten genoeg en
      het zorgt er voor dat ik weinig tot geen speelgoed echt kwijt geraakt
      ben.

      Het is ook weer het voordeel van open speelgoed, bijvoorbeeld een doos
      kapla van 1000 stukjes, het zullen er inmiddels vast minder dan 1000
      zijn, maar dat merken we niet.

      Als het opruimen op dit moment nog niet lekker gaat zou ik een deel
      van het speelgoed tijdelijk wegleggen. Met minder speelgoed is het
      makkelijker om het opruimen te oefenen. Zodra dat beter gaat kan je
      ook andere soorten speelgoed neerzetten op een plek waar de kinderen
      het zelf kunnen pakken. Succes

      Groetjes Gerdine

      Verwijderen
    2. Leuk om te horen dat jij je kinderen ook zo opruimen hebt geleerd, ik doe het zelf ook al jaren zo met resultaat, ze kunnen het al op jonge leeftijd, ik hoorde pas van een andere moeder dat ze dit heel erg pragmatisch vind alles iedere keer ordelijk opruimen en op dezelfde plaats terugzetten en binnen speelgoed binnen en buiten alleen voor buiten, ikzelf (en de kinderen volgens mij ook) vinden het juist fijn om alles makkelijk terug te vinden op deze manier leer je je kinderen ook orde en regelmaat aan maar zij vindt het allemaal erg strak hoe ervaar jij dat?

      Verwijderen
  4. Ik heb het bed van onze middelste verhoogd zodat er bakken onder kunnen. Ik heb een houten lage bak gemaakt van ongeveer 140x70 cm op wieltjes hierin ligt de lego die gemaakt is aan het einde vd dag rijden we de bak onder het bed en de rest op de slaapkamer word opgeruimt. Naast de houten bak kunnen nog 2 bakken staan.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Slim idee. Lekker opgeruimd aan het einde van de dag! Groetjes Marjolein

      Verwijderen
  5. Wat een leuke informatieve blog zeg! :-) van kapla had ik al eens gehoord maar nu wordt ik echt nieuwsgierig! Fijn hoor dat jullie thuisonderwijs kunnen geven! Zou ik ook wel willen! ;-) bedankt voor je geweldige ideeën en tips, ik heb hier veel aan! Groetjes Marije

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt voor je positieve reactie, Marije. Kapla is inderdaad erg leuk speelgoed! Groetjes Marjolein

      Verwijderen
  6. Er zijn twee hele mooie Montessori-geloofsonderwijsmethodes die in Amerika heel populair zijn, 1 heet: Godly Play en de ander "Goede Herder Catechese". Ik ben zelf als juf betrokken bij de laatste, die overigens zelf is ontwikkeld door volgelingen van Maria Montessori en ik vind het echt heeel erg inspirerend. Fijn ook dat er een methode bestaat en het niet allemaal "hap-snap" is. Zelf heb ik sindskort ook een blog over wat je als moeder thuis kunt doen vanuit christelijke en montessoriprincipes: mamashuisvol.blogspot.nl
    Groetjes Sanne

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Sanne, wat leuk zeg. Ik wist helemaal niet van die methodes, bedankt voor de tips. Ben nl best een montessori-fan gemixt met Charlotte Mason. Ik ga je blog volgen hoor! Liefs marjolein

      Verwijderen
  7. Tof!! Hier zijn kartonnen dozen en grote tassen het populairste 'open' speelgoed.

    BeantwoordenVerwijderen

Fijn dat je wilt reageren. Ik hoop dat je dat zult doen als de vrouw uit Spreuken 31:26 -Zij doet haar mond open met wijsheid,
onderricht uit genegenheid ligt op haar tong-